× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Aegidius en het ree (1419)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

We bevinden ons in de bossen van Zuid-Frankrijk. Dit gebied was zojuist door de Visigotenkoning Wamba veroverd en tot zijn persoonlijk jachtgebied gemaakt. Nu had de kroonprins een heel gezelschap uitgenodigd voor de jacht. Ze kwamen een reekalf op het spoor en zetten de achtervolging in. Doodsbang vluchtte het dier door het struikgewas dat daar zo dicht begroeid was dat zelfs de honden er niet door konden. Jankend bleven ze er vóór heen en weer snuffelen. Toen het gezelschap op die plek arriveerde schoot een van de aanwezigen op goed geluk een pijl door het struikgewas. Intussen had de kroonprins bevel gegeven het kreupelhout weg te hakken. Een moeizaam karwei. Ten slotte kwamen ze uit op een open plek en troffen daar tot hun verbijstering een grijsaard in monnikspij aan: Sint Aegidius, in de volksmond Sint Gillis genoemd. Hij had de armen beschermend om het reekalf geslagen, dat recht tegen hem op stond met grote angstige ogen. Een pijl stak in de bovenarm van de man Gods.

Het paneel is een illustratie bij deze legende. De kunstenaar is met zorg te werk gegaan. Hij heeft zijn afbeelding in twee verticale helften verdeeld. Twee gescheiden werelden die elkaar ontmoeten. Links bevinden zich de edellieden van het jachtgezelschap; de rechterhelft is uitgespaard voor de heilige en het reekalf dat zijn toevlucht bij hem zoekt. Hun werelden worden gescheiden door de boom in het midden. De wereld van Aegidius wordt beheerst door onherbergzame rotsen; die van de edelen door een stad in de verte. Het reekalf staat rechtop tegen de zittende monnik. Deze streelt het dier en stelt het op zijn gemak. Geeft het bescherming en veiligheid. Een pijl steekt in de rechterhand van de kluizenaar…

De kroonprins zit op één knie voor de man Gods. Aan zijn linkerhand knielt een kanunnik. Hij kan deel uit gemaakt hebben van het jachtgezelschap, maar waarschijnlijker is dat hij de schenker is van het paneel. Misschien heet hij wel Gillis en heeft hij zichzelf in de legende van zijn patroonheilige laten afbeelden. Helemaal links op de voorgrond, half op de rug gezien, een staande man. Ook hij heeft zijn blik gevestigd op de heilige. Wie weet is hij de schilder zelf wel. De mannen op de achtergrond houden zich afzijdig, hebben het te druk met elkaar. Behalve de edelman met de boog in de hand. Hij kijkt vanuit de verte toe. Is hij de schutter die zijn pijl op goed geluk afschoot en de heilige in de hand geraakt blijkt te hebben?

De middeleeuwer heeft waarschijnlijk een diepe betekenis gevonden in dit tafereel. Heiligen zijn immers mensen die sterk aan Jezus doen denken. Welnu, je zou in Sint Gillis de gestalte van Christus kunnen herkennen. Zoals de heilige het hert in bescherming neemt en veiligheid schenkt, doet Christus dat ook met de zielen die bij Hem hun toevlucht zoeken. En vooral met de zielen die opgejaagd worden door het kwaad of door kwaadwillende mensen.

Hier moeten we denken aan een gebeurtenis in het leven van Franciscus van Sales († 1622; feest 24 januari). Hij was getuige van zo’n zelfde jacht op een reebok en het vervulde hem met walging. 'Eerst probeerde hij de hele onderneming te verhinderen. Dat lukte niet. Maar hij weigerde te komen kijken. Bij de eerste klaroenstoot zetten de honden onder luid geblaf de achtervolging in. Het leek wel of het arme beest voelde waar hij bescherming kon halen, want het vluchtte onmiddellijk naar het venster van de kamer waar de heilige bisschop zich had teruggetrokken. Intussen stootte het angstkreten uit en trapte het met zijn hoeven tegen de muur, alsof het daar zijn veiligheid zocht. Franciscus was tot tranen toe geroerd; hij smeekte om genade, maar het mocht niet baten. Het arme dier lag spoedig daarna op de slachtbank. Toen men het bij hem bracht, wendde hij de blik af en toen het 's avonds aan tafel werd opgediend, wou hij er niet van eten: "Bah", sprak hij "het plezier dat u hebt bij de achtervolging van zo'n arm dier doet mij denken aan het plezier dat de duivels hebben, wanneer ze zielen opjagen om ze tot zonde te brengen en in het verderf te storten.”

Wie weet, had de schilder wel zo’n zelfde associatie bij het verhaal van Sint Gillis. Maar bij deze heilige is de gedachte aan Christus nog sterker. Immers, hij wordt verwond, omdat hij het opgejaagde dier bescherming biedt. De legende vertelt dat de vorst hem verzorging aanbood en dat zijn artsen de wond zouden behandelen. De heilige weigerde… Hij heeft de pijn er voor over. Net als Christus.

En ik? Ik vraag me af met wie op de afbeelding ik mij het meeste verwant voel. Ik blijf ook enige tijd stil staan bij de vraag of er in mijn omgeving mensen zijn die lijken op dat hert, of op Christus. Misschien ikzelf wel.

[1419, Meester van Sint-Gillis, paneel; Engeland, Londen, National Galery. Dries van den Akker s.j. / 2010.09.15]

Verwijzingen
1 Petrus 02,20b-25 'Christus heeft voor u geleden': Jaar A Pasen 04e zo
Feest 1 sep ca 0725 Aegisius-S-Gilles

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties