Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

Dit raam maakt deel uit van een cyclus over de heilige koning Lodewijk van Frankrijk († 1270; feest 25 augustus). Hier wordt afgebeeld hoe hij armen aan tafel uitnodigde. Dat staat ook te lezen op de banderol: ‘’s Zaterdags dineerden armen aan tafel met koning Lodewijk’ (‘Pauvres en table les samedis / Dinoient avec le Roy S. Loys’.

Op het eerste gezicht een stichtelijke illustratie van Jezus’ woorden uit het evangelie: “Wanneer gij een middag- of avondmaal geeft, nodig dan niet uw vrienden, broers en bloedverwanten uit en ook geen rijke buren. [-] Maar als gíj een gastmaal geeft, nodig dan armen, gebrekkigen, kreupelen en blinden uit…”

De koning – met kroon op - zit links aan het hoofd van de tafel. Hij heeft een baldakijn boven zijn hoofd, die zijn waardigheid benadrukt. Aan zijn linkerhand zit een kale man die in vergelijking met de andere aanwezigen schamel gekleed is. De arme. De baldakijn reikt precies tot boven zijn hoofd. Zo deelt hij in de waardigheid van de koning. Hij zit blijkbaar op de ereplaats. Eigenlijk zou je dan liever gehad hebben dat de kunstenaar zijn afbeelding in spiegelbeeld had gecomponeerd. Dan zou de arme aan de réchterhand van de koning hebben gezeten.

Naast de arme zien we twee genodigden die veel rijker en kleuriger gekleed zijn. Zij kijken elkaar ongelukkig aan. Gegeneerd, lijkt het wel. Zij houden – letterlijk - hun hart vast. Op de voorgrond nog eens twee kleurig en rijk geklede mannen op de rug gezien. Ook zij kijken elkaar aan met ontzet gezicht. Blijkbaar verlegen met de situatie. Zelfs de drie behoorlijk chique tafeldienaars op de achtergrond kijken allerminst vrolijk. De linkse, tussen de koning en de arme in, heeft een schaal met een doek in de hand. Wat gaat hij daarmee doen? Zal hij die straks de koning toereiken zodat deze vóór de maaltijd even zijn handen kan wassen? Of zal hij zo meteen aan de arme de gelegenheid moeten geven voor dat koninklijke ritueel? De middelste dienaar, tussen de twee rijken achter de tafel, heeft een schotel met een vleesgerecht, een schenkelstuk zo te zien. De meest rechtse blijft een beetje verborgen op de achtergrond. Op tafel staat vlak voor de rijke nog een schotel met een schenkelstuk. Zou het toeval zijn dat die schotel veel groter is dan de schotel die de tafeldienaar naar de rijke gasten brengt?

Bij nader inzien moeten we concluderen dat de kunstenaar zich niet geheel houdt aan het evangeliewoord. Op de afbeelding zien we hoe de koning wel degelijk rijke gasten heeft uitgenodigd, vier nog wel naast slechts één arme. Zo houdt de kunstenaar zich trouwens ook niet aan zijn eigen onderschrift, want daarin staat immers dat het om armen gaat, in het meervoud. Maar hij wil ons blijkbaar confronteren met de reactie die de aanwezigheid van de arme in het milieu rond de koning te weeg brengt. Ze kijken elkaar ongemakkelijk aan en hebben geen enkel oog voor de arme in hun midden. Maar ze vóelen die aanwezigheid des te meer. Ze weten er geen raad mee. Terwijl ze intussen toch beter zouden moeten weten. Want blijkens het onderschrift deed de koning dit elke zaterdag…

De arme – zo lijkt het – is zich bewust van de reacties om zich heen. Hij probeert niet met ze in contact te treden, maar vestigt zijn blik op de koning. De handen dankbaar gevouwen. Hij is de enige van de gasten die zo naar de koning kijkt.

En de koning? Die ziet het; steekt bezwerend zijn rechterhand omhoog, terwijl hij met de linker de arme lijkt gerust te stellen, alsof hij zeggen wil: ‘Blijf maar rustig zitten, hoor!’ Een koning die arm en rijk aan tafel noodt en vrede probeert te bewerkstelligen. Zou de kunstenaar in koning Lodewijk ons niet een beeld voorhouden van de hemelse koning, koning Christus? Op wie hulpbehoevende mensen vol hoop en dankbaarheid hun blik gericht houden. Of moeten we juist in de gestalte van de arme de persoon van Christus herkennen? Heeft Hij niet ooit gezegd: “Ik had honger en gij hebt mij te eten gegeven?”

Ik neem de tijd om de afgebeelde personen nader te bezien, en vraag mij af op wie ik het meeste gelijk.

[1539, glasschilderkunst; Frankrijk, Saint-Saëns, Eglise St-Saën. Dries van den Akker s.j./2010.08.18]

Verwijzingen
Lukas 14,13: Jaar C door het jaar 22e zo
Door het jaar 31e week ma
Feest 25 aug 1270 Lodewijk-Heilige