× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Laatste Avondmaal (1588)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

We bevinden ons in de Bretonse plaats Guimiliau (Finistère, 29), en staan voor een enorme Calvaire, een afbeelding van Jezus’ kruisiging. Langs de voet ervan zijn de scènes van Jezus’ laatste dagen in steen uitgehouwen. We staan voor het Laatste Avondmaal. De kunstenaar had er twee grote blokken graniet voor nodig. Op het grootste blok is Jezus afgebeeld temidden van twee keer vier leerlingen, plus een nederige dienaar op de voorgrond. De overige vier leerlingen zijn gehouwen uit het andere, kleinere brok steen.

Jezus is gezeten aan een tafel waarop we een schotel zien met een paaslam, in zijn geheel klaargemaakt, precies zoals het volgens het joodse ritueel is voorgeschreven. Daarnaast een schotel met twee bolvormige broodjes. Dat is niet geheel zoals het hoort, want bij het joodse paasmaal worden ongegiste matzes gebruikt. Onder de tafel een kruik of waterzak. De dienaar houdt een schaal of korf vast met nog vijf broodjes, en een kruik. Achter hem, op het andere blok, zien we nog een kruik op de grond staan.

Jezus is de enige die een heiligenkransje boven zijn hoofd heeft. Hij is ook de enige van wie beide handen zichtbaar zijn. Bovendien is van Hem als enige een blote voet zichtbaar, symbool voor het gaan van Gods weg. Opvallend is dat hier de blote voeten van de apostelen niet te zien zijn, waar dat op vele andere afbeeldingen juist wel het geval is. Van bijna alle leerlingen is één hand zichtbaar. Een uitzondering vormen de twee leerlingen meteen links en rechts van Jezus en de derde leerling van rechts. Het is boeiend om aandacht te geven aan wat de handen allemaal doen. Er zijn drie leerlingen die een kelk vasthouden; de leerlingen uiterst links en rechts vormen een mooie omlijsting om het gehele tafereel heen, omdat zij hun hand hebben gelegd op de schouder van degene die vlak naast hen staat. Van wie is de hand op de schouder van de leerling rechts op het kleine blok? Van hemzelf? Of van de leerling die naast hem staat? In dat laatste geval zou die hand dus vriendschap of verbondenheid aanduiden. Er zijn twee handen die min of meer wijzen in de richting van Jezus’ bezigheid. Een buitenbeentje – letterlijk en figuurlijk – is Judas, helemaal links gezeten, met de geldbuidel in zijn hand.

Ik laat mijn oog één voor één langs de afgebeelde personen gaan, en vraag me af wat er spreekt uit ieders gezichtsuitdrukking en lichaamshouding… De drie leerlingen meteen links van Jezus (voor ons dus rechts op de afbeelding) en degene die over Jezus’ rechterschouder kijkt, lijken gefascineerd door wat Hij doet. Net als Hij hebben zij de ogen neergeslagen en kijken ze naar zijn handen. De leerling uiterst rechts beseft dat er iets bijzonders aan de hand is, en probeert over de schouders van de anderen een glimp op te vangen. De overige drie op het grote blok kijken op de tafel neer vóór zich en lijken ‘alleen maar’ te luisteren. Dat geldt ook voor de leerlingen daarnaast op het kleinere blok. De twee uiterst links lijken afgeleid, wellicht door de persoon van Judas vlak vóór hen.

Hoewel er zoveel mensen opeengedrongen bij elkaar staan, gaat er toch een grote stilte uit van het tafereel. Alles lijkt te draaien om wat Jezus doet. Wat voor bijzonders doet Hij dan? Hij strekt zijn hand uit naar het brood. Zo hoorde dat in het joodse paasritueel. Niets bijzonders. Hij zal het brood breken, zoals het paasritueel dat voorschrijft. Dan zal Hij de voorgeschreven woorden uitspreken: ‘Draag dit met je mee, Gods aanwezigheid, leeftocht voor onderweg.’ Het was een herinnering aan die eerste paasnacht, toen ze uit de Egyptische slavernij konden ontsnappen, en daarbij zoveel haast hadden dat er geen tijd was om het brood te laten rijzen en het lam te slachten. Dat brood zouden ze straks nodig hebben voor de tijd die komen ging: de tijd van de doortocht door de Rode Zee, de tijd van de woestijn. Leeftocht voor onderweg. Maar… maar die woorden sprak Jezus helemaal niet op het moment dat Hij het brood brak. Hij zei: “Neemt, eet, dit is mijn lichaam, gebroken voor jullie.” Van een gedachtenis aan het paasfeest en de uittocht van Mozes maakte hij een gedachtenis aan zichzelf, aan zijn uittocht en doortocht door de dood, en de bevrijding naar een nieuwe toekomst. Alsof Hij van het brood zei dat Hij voortaan Gods aanwezigheid zou zijn en de leeftocht vormde om in de woestijn van de wereld te overleven. Hij deed het nog eens met de wijn. Op het moment dat Hij volgens het ritueel al die episodes in de geschiedenis moest opnoemen dat vijanden het joodse volk hadden willen vernietigen, maar dat het telkens ontkomen was en dat er werd gedronken op een nieuwe toekomst en een nieuw leven…, op dat moment hoorden ze Jezus zeggen: “Neemt en drinkt. Dit is mijn bloed, mijn leven, vergoten tot vergeving van de zonden. Blijft dit doen om Mij te gedenken.” Van het traditionele paasfeest maakte Hij een gedachtenisviering aan zijn persoon. De nieuwe toekomst en het nieuwe leven werd gevormd door zijn zondenvergeving. Het heeft op de leerlingen een enorme indruk gemaakt. Zozeer dat christenen die maaltijd elke week, ja hier en daar zelfs elke dag herhalen. Vinden we iets van die enorme indruk niet terug in de hier afgebeelde leerlingen?

Sta ik erbij? Kan ik mij herkennen in één van hen? Of in die bescheiden dienaar die nota bene vijf broden aandraagt. Precies het getal dat destijds bij het broodwonder (althans volgens Johannes) door een jongen naar Jezus werd gebracht, en waarvan Jezus aan iedereen uitdeelde. Dat was een voorafbeelding van wat we hier zien. Want Jezus’ gebaar is bestemd voor alle mensen over de hele wereld. Ook voor u en mij.

1581/88, steensculptuur; Frankrijk, Bretagne, Guimiliau, Calvaire; Dries van den Akker s.j. / 2009.02.27

Verwijzingen
Matteus 26,17-19.26-29: Jaar A Palmzondag
Markus 14,12-16.22-26: Jaar B Palmzondag & Sacramentsdag
Lukas 22,07-13.19-20: Jaar C Palmzondag
Johannes 14,01-02: Jaar A + B + C Witte Donderdag (avondmis)

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties