× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Ongelovige Thomas (15e eeuw)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

Jezus en Thomas. De andere tien leerlingen die volgens het verhaal aanwezig zijn, blijven buiten beschouwing. Zo zijn wij getuige van een intiem moment. De kunstenaar bouwt het tafereel zorgvuldig op. Jezus rijst uit boven Thomas die aan zijn rechterzijde knielt op zijn linkerknie. Dat kunnen we afleiden uit Thomas’ blote rechtervoet die juist onder zijn gewaad tevoorschijn komt. De lijn van Jezus’ rechterschouder en –bovenarm wordt voortgezet in Thomas’ rug, en beneden op de grond in de plooien van het gewaad die over Thomas’ andere voet vallen. Zo vertoont de compositie de structuur van een omhoog rijzende gelijkbenige driehoek. Nog benadrukt door Jezus’ linker onderbeen dat een lichte spreidstand aangeeft. De plooien van beider gewaden lijken in elkaar over te vloeien. Ook de kleuren ervan komen overeen. Wat de indruk van intimiteit en verbondenheid nog verhoogt. Prachtig is het handenspel. Jezus leidt met zijn rechterhand Thomas’ rechterhand naar de wond in zijn zijde die Thomas met de middelvinger licht beroert.

Opmerkelijk is dat noch Thomas noch Jezus kijken naar hun handen. Het is alsof Thomas luistert naar zijn vingers, alsof hij tot nadenken wordt gestemd. Alsof op dit moment tot hem de ware diepte, het duizelingwekkende geheim achter Jezus’ persoon tot hem, Thomas, begint door te dringen. Alsof hij even later die woorden zal uitspreken die de apotheose vormen van Johannes’ evangelie: “Mijn Heer en mijn God!” Jezus zal die woorden niet ontkennen of afzwakken. Integendeel, Hij zal ze bevestigen en er een conclusie aan verbinden voor mij: “Omdat je gezien hebt, geloof je? Zalig zij die niet gezien en toch geloofd hebben.”

Waar slaan die woorden van Jezus op? Nadat Hij op gruwelijke wijze om het leven was gebracht, waren de leerlingen angstig achter gesloten deuren bij elkaar gekropen. Waarschijnlijk ook uit schaamte. Want ze hadden Hem - in weerwil van hun stoere woorden aan het Laatste Avondmaal (Markus 14,29-31) – allemaal in de steek gelaten. In die toestand was de verrezen Jezus dwars door alle dichte deuren heen voor hun ogen verschenen. Hij had hun tot twee keer toe ‘vrede’, ‘sjaloom’ gewenst. Geen woord van verwijt of veroordeling. Integendeel, Hij had hun zijn Heilige Geest toevertrouwd en hun de opdracht gegeven zijn verlossingswerk van zondevergeving voort te zetten. En klaarblijkelijk was Hij daarmee bij henzelf begonnen. Bij hen, het stelletje lafaards en mislukkelingen! Zij waren buiten zichzelf van opluchting en vreugde.

Thomas was er niet bij geweest. Toen ze dan ook opgewonden en enthousiast hem verslag uitbrachten, kon hij het eenvoudig niet geloven. Alsof hij tegen hen zei: “Dat had je gedroomd. Zo gemakkelijk komen wij niet van onze schuld af. Weet je wel zeker dat die verschijning dezelfde Jezus was die – mede door onze lafheid - zo verschrikkelijk geleden heeft, en dat Hij daar niet op is teruggekomen? Ik geloof pas wat jullie zeggen, als ik de tekenen van zijn lijden kan zien en aanraken, en Hem dan hoor zeggen dat onze zonden vergeven zijn. Want als het waar is wat jullie zeggen – maar dat kan natuurlijk niet – dan staan wij tegenover ongehoorde dingen…; dingen die hemelhoog boven onze mensenmaat uitstijgen; die alleen maar van God zelf verteld worden in onze heilige boeken.” De volgende week zijn de leerlingen weer bijeen. En weer achter gesloten deuren!? En nu is Thomas erbij. Jezus roept hem bij zich: “Kom hier met je vinger en bezie mijn handen. Strek je hand uit en leg die in mijn zijde…” Tegenover zoveel overdonderende vergeving, barmhartigheid en liefde stamelt Thomas: “Mijn Heer en mijn God!”

Opvallend is dat de hand en de voet van Jezus geen wondetekenen vertonen. Zo gaat alle aandacht uit naar de wond in zijn zijde. De rechterzijde. In het lijdensverhaal vertelt Johannes dat Jezus’ zijde werd doorstoken met een lans. Vervolgens getuigt hij plechtig dat er bloed én water uitkwam (Johannes 19,34-35). Daarmee verwijst hij naar een citaat uit de profeet Ezechiël, althans zoals dat in de Griekse Septuagintvertaling staat: ‘Ik zag het water uit de rechterzijde van de tempel tevoorschijn komen’ (Ezechiël 47,2). Jezus wordt hier dus beschouwd als de tempel. Zo had Hij immers over zichzelf gesproken na de tempelreiniging: “Breek deze tempel af en Ik zal haar in drie dagen weer doen herrijzen.” En Johannes legt uit: ‘Jezus sprak over de tempel van zijn lichaam’ (Johannes 2,19.21). Vandaar dat de wonde in Jezus’ zijde meestal rechts wordt afgebeeld.

We komen nog even terug op de blote voet van Thomas. In de middeleeuwse kunst is de blote voet symbool voor het volgen van Jezus. We moeten terugdenken aan de andere keer in het Johannesevangelie dat Thomas in beeld kwam: aan het Laatste Avondmaal. Daar had Jezus gezegd: “Jullie weten waar Ik heenga. En ook de weg is je bekend.” Thomas had gezegd: “Heer, wij weten niet waar U heengaat. Hoe moeten wij dan de weg kennen?” Waarop Jezus had geantwoord: “Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand komt tot de Vader, tenzij door Mij. Als je Mij zou kennen, zou je ook de Vader kennen; nu reeds ken je Hem en zie je Hem. Wie Mij ziet, ziet de Vader” (Johannes 14,4-8). Ik mag hier getuige zijn van het moment waarop dit inzicht bij Thomas doorbreekt.

[15e eeuw, Thüringse houtsculptuur; Duitsland, Aken, Suermondt-Ludwig-Museum. Dries van den Akker s.j. / 2009.02.07]

Verwijzingen
Johannes 20,24-29: Jaar A+ B + C Paastijd 02e zo
Feest 03 jul. 0100 Thomas-Apostel

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties