× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
De Menasicoon (600)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De kunstenaar gunt ons een blik op een goddelijk geheim. Rechts zien we Christus, herkenbaar aan zijn kruisnimbus, zijn donkerkleurige, lange afhangende haren, baard en snor, en aan het grote boek dat hij onder de linkerarm draagt. Het is versierd met edelstenen en edelsmeedkunst: de bijbel, het Boek des Levens. Bovendien is hij gekleed in een purperen gewaad, de kleur van de keizers. Purper was immers peperduur en was daarom voorbehouden aan de allerhoogste gezagsdragers. Ten overvloede heeft de kunstenaar rechts boven geschreven ‘sootèr’, Verlosser.

Voor Christus rechts, en voor ons links staat een abt. Dat zegt het bijschrift: ‘Apa Menas’, vader Menas. Hij heeft een aureool rond zijn hoofd. Dat duidt erop dat hij heilig is. Zijn kortgeschoren haar, baard en snor zijn blondkleurig. Zijn gewaad heeft een gouden glans, symbool van de goddelijke heerlijkheid. Zijn rechterhand is enigszins geheven, met twee vingers omhoog. Dat gebaar herinnert aan het gebaar dat Christus vaak maakt op iconen: het duidt op goddelijke zegen en onderricht. In de linkerhand heeft Menas een boekrol, het goddelijk woord dat aan hem is toevertrouwd. Onder zijn gewaad komen blote voeten te voorschijn, vanouds symbool van het gaan van Gods weg, de navolging van Christus.

De grote wijdopen ogen vertellen ons dat we te maken hebben met kunst uit het vroegchristelijke Ethiopië of Egypte.

Deze icoon is bijzonder geliefd bij de broedergemeenschap van Taizé. Dat komt door de arm die Christus over de schouder legt van de abt. Op een kaart die ik kocht in Taizé staat te lezen: “Christus die abt Menas beschermt.” Die uitleg is geredeneerd vanuit onze cultuur. Bij ons is Christus’ arm ook vaak het gebaar van gezworen kameraadschap tussen twee vrienden. En natuurlijk mag je er zo naar kijken. Maar deskundigen wijzen erop dat er in het oude Egypte al afbeeldingen zijn waar een Egyptische godheid op precies dezelfde manier zijn arm om de schouder van de Farao heeft geslagen. Daarmee wordt niet zozeer een intimiteit weergegeven, maar een soort ridderslag. Ook dat gebaar kennen wij in onze cultuur: je kunt iemand een ferme klap op de schouder geven, omdat je hem feliciteert of bewondert om een krachtige daad. De ontvanger van het gebaar maakt promotie, wordt bevorderd, opgenomen en bevestigd in een hogere rang.

Zo gezien kijken we hier naar een afbeelding van Menas’ opname in de hemel bij Christus. Zijn heiligverklaring. Dat maakt de icoon nog rijker dan hij al is. Ik mag er getuige van zijn. Ik stel me voor dat Christus dat gebaar bij mij zou maken…

Naschrift.

Het is niet duidelijk welke Menas hier staat afgebeeld. De icoon is afkomstig uit klooster Bawit, Midden-Egypte. Betreft het een plaatselijke abt? Of is het toch de heilige Menas die in de christelijke kerken van het oosten wordt vereerd als een groot heilige? Deze Menas zou aanvankelijk soldaat zijn geweest in het Romeinse leger. Zijn regiment werd naar Egypte gezonden om er de christenen op te sporen en om te brengen. Dat kon hij niet van zijn hart verkrijgen. Hij deserteerde en trok zich als kluizenaar terug in de eenzaamheid van de bergen. Maar toen hij hoorde hoe medechristenen afschuwelijk werden gemarteld, verliet hij zijn schuilplaats en gaf zich aan als christen. Prompt werd hij gearresteerd en gedood. Zijn relieken werden overgebracht naar Alexandrië in Egypte. Daar liet keizer Constantijn reeds in 325 een kerk boven zijn graf bouwen, even buiten de stad. Door de enorme toeloop van pelgrims en bedevaartgangers groeide die plek uit tot de stad Menapolis (= ‘Menasstad’). Ze wordt wel het oudchristelijke Lourdes genoemd.

[ca 600, icoon uit klooster Bawit, Midden-Egypte. Frankrijk, Parijs, Louvre. Dries van den Akker s.j. / 2010.11.03]

Verwijzingen
Feest 11 nov 0295 Menas-Egypte

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties