Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

Te oordelen naar de ramen op de achtergrond bevinden we ons in een soort kerk- of tempelruimte. De kunstenaar toont ons daar vier personen. In het midden zit Zacharias. Hij is herkenbaar aan zijn mijterachtige hoofddeksel. Het geeft aan dat hij hogepriester is. Op zijn schoot heeft hij de kleine Johannes, de latere Johannes de Doper. Is het om zijn latere roeping te onderstrepen dat hij gehuld is in zo’n groot wit doopkleed? Of wil de kunstenaar uitbeelden dat we zijn besnijdenis (te beschouwen als een soort joodse doop?) juist achter de rug hebben. Het kind heeft zijn naam ontvangen. Nu zingt de oude Zacharias een lofzang.

Wie zijn de twee figuren links en rechts van Zacharias? Huispersoneel? Daarvoor zijn ze te rijk gekleed. Kraambezoek? Volgens Lukas’ verhaal waren er immers buren en familieleden aanwezig. Zij waren verbaasd dat het kind Johannes moest heten, terwijl er in de familie niemand was die zo heette. Of zijn het wellicht Jozef en Maria? Van Maria weten we dat zij de laatste drie maanden van Elisabeths zwangerschap als kraamhulp in het huis van Zacharias en Elisabeth heeft vertoefd (01,56). Van Jozef wordt dat niet vermeld. Kennelijk gaat de kunstenaar ervan uit dat hij er ook bij was.

Maar de kunstenaar heeft nog een reden om Jozef en Maria aan weerszijden van Zacharias en de kleine Johannes te plaatsen. Laten we aannemen dat we Zacharias aantreffen op het moment dat hij zijn hymne zingt. In het eerste deel van die hymne verwijst hij uitdrukkelijk naar het heil dat God heeft bewerkt doordat Hij een reddende kracht heeft verwekt… in het huis van David (01,69). Dat kan alleen maar slaan op het kind dat straks uit Maria geboren zal worden. Van haar had Lukas tevoren opgemerkt dat zij verloofd was met Jozef ‘uit het huis van David’ (01,27). Volgens Matteus (01,01,05.06.16) was ook Jozef uit het huis van David. Als Zacharias in zijn hymne dus verwijst naar het kind dat aan Jozef en Maria zal worden toevertrouwd, stelt de kunstenaar die twee veelbetekenend aan weerszijden op.

Zo zullen straks Simeon en Hanna ter weerszijden van het kind Jezus staan, als het wordt opgedragen in de tempel (02,25-38).

Opvallend is dat de kunstenaar niet de moeder van Johannes afbeeldt, Elisabeth. Wellicht heeft hij daarvoor gekozen om de aandacht niet af te leiden. Wanneer we nog eens naar de hymne van Zacharias luisteren, horen we hem zingen: ‘En jij, kind…’ Daar dient dus even alle aandacht naar toe te gaan. Naar de roeping en bestemming van dit kind. Het zal voor het aanschijn van de Heer uitgaan en zijn weg bereiden, een weg die onze voeten zal leiden naar de vrede. Ik kijk naar het hummeltje op de schoot van Zacharias en verbaas mij over het profetisch inzicht dat aan Zacharias gegeven is. Immers, er is een enorm verschil tussen wat wij zien en wat wij te horen krijgen. Dat vraagt om ogen, oren en hart die openstaan voor Gods verborgen aanwezigheid. Hoe is God aanwezig, volgens de Zacharias’ hymne? Als barmhartigheid die redding, verlossing, bevrijding en vergeving van zonden zal bewerkstelligen. Als een opgaande zon. Als ‘een schoot van barmhartigheid’ (01,78).

Dat woord treft mij. Zou de kunstenaar dat aan mij willen tonen? Mag ik in de figuur van de bejaarde hogepriester een beeld zien van de schoot van de Vader? En in de kleine Johannes een beeld van ieder van ons, van mijzelf? Zo is elk van ons…, ben ik geborgen in de schoot van barmhartigheid van de Vader. Worden er dan in het verborgene over mij ook zulke grote woorden uitgesproken en gezongen? Is er bij mij wellicht ook een groot verschil tussen wat er is te zien en wat er over mij is te horen?

[ca 1450, steenreliëf. Frankrijk, Amiens, Cathédrale Notre Dame. Dries van den Akker s.j. / 2010.12.10]

Verwijzingen
Lukas 01,67-79: -
Advent 24 december
Feest 24 juni 0030 Johannes-Doper
Feest 05 nov. 0001 Zacharias-Jeruzalem