Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

Om de afbeelding te verstaan, moet je het verhaal kennen: hoe Martinus bisschop werd.

Martinus woonde in de stad Tours in Frankrijk. Toen de bisschop daar was gestorven, wilde de hele stad Martinus als zijn opvolger hebben. Maar een paar bisschoppen uit de buurt waren ertegen. Zij vonden namelijk dat Martinus zich onverzorgd kleedde en dat hij er niet netjes genoeg uitzag. Toch werd Martinus bisschop. Tegen de zin van zijn vijanden. En... tegen zijn eigen zin. Dat kwam zó.
Hij kon al het geharrewar om zich heen niet langer verdragen en stichtte een klooster twee kilometer buiten de stad. Daar leidde hij een streng leven. Tezamen met zijn 24 leerlingen. Ze dronken geen wijn, behalve als ze ziek waren. Ze wilden het niet goed hebben in dat klooster. Dat vonden ze zonde.
In de stad bleef men volhouden dat Martinus bisschop moest worden. Maar hoe hem nou zijn klooster uit te krijgen? Iemand uit de stad, een zekere Rusticus (wat gewoon De Boer betekent), vond er iets op. Hij verzon een verhaal, viel voor Martinus op de knieën en zei: "Martinus, mijn vrouw is ziek. Kom alstublieft naar mijn huis om haar met uw wondermacht te genezen."
Ondertussen waren de inwoners van Tours al langs de route gaan staan om te zien of hij inderdaad naar de stad kwam. Het was de dag van de officiële bisschopsverkiezing in de kerk. Er waren daarom niet alleen mensen uit de stad zelf toegestroomd, maar ook uit de wijde omgeving. Ze wilden allemaal hetzelfde: Martinus bisschop!Dan pas zouden ze tevreden zijn.
Maar de bisschoppen uit de buurt wilden nu eenmaal niets van hem weten: "Moet je zien hoe hij d'r uit ziet: zijn kleren zijn smerig, zijn haren zitten altijd in de war en hij stinkt." Niet dat ze het hardop zeiden. Hun woorden over Martinus waren mooi, maar hun gedachten niet. Uiteindelijk moesten ze toch toegeven, omdat de mensen zo bleven aandringen. Dat wil zeggen: er was één bisschop die niet wou toegeven en hard van gemoed was. Hij heette dan ook Hartmoet, bisschop Hartmoet. Hoe het volk toch van hem won en zelfs meende dat de Bijbel volkomen aan hun kant stond, vertelt nog het volgende verhaal.
Uitgerekend op die dag - de dag van de bisschopskeuze - was de voorlezer te laat in de kerk. Hij was vastgeraakt in het gedrang van de mensen. Ten einde raad riep men een jongetje met een heldere stem. Men duwde hem het psalmenboek in de handen met de woorden:
"Lees maar iets voor. Het geeft niet wat."
Zenuwachtig sloeg de jongen het boek zomaar ergens open en begon lukraak te lezen. Het was psalm 8 en hij las luid en duidelijk: "Uit de mond van kinderen en zuigelingen hebt Gij, God, uw lof laten klinken, ook voor de ogen van uw vijanden, zelfs als het hard tegen hard moet..."
Op datzelfde moment ging er in de kerk een donderend gejuich op: "... tegen Hartmoet! Tegen Hartmoet! Zie je wel: zelfs God was tegen Hartmoet. Uit de mond van kinderen zou je het horen. Nou, stond daar niet een klein jongetje voor te lezen?Dus: Martinus bisschop! Martinus bisschop!"
Ze grepen Martinus vast, haalden hem naar voren en zetten hem vooraan op de bisschopsstoel. En ze riepen: "Leve Martinus, onze nieuwe bisschop!"
Niemand heeft het protest van Martinus gehoord, zo werd er gejuicht. En van die dag af was Martinus bisschop van Tours.

Op de afbeelding is het verhaal tot zijn essentie teruggebracht. De menigte, de collega-bisschoppen: ze zijn allemaal weggelaten. Alleen de hoofdpersonen zijn te zien. Links knielt Martinus; we herkennen hem aan het heiligenkransje. Hij heeft een mijter op en krijgt een bisschopsstaf aangereikt. Tegenover hem de bisschop die hem tot bisschop wijdt, waarschijnlijk Hartmoet.

In het verhaal heet hij Defensor. De Latijnse tekst van psalm 8 zegt dat God zijn lof bereidt ‘contra defensorem’ (tegen Defensor). Om de woordspeling te behouden hebben wij Defensor vertaald met Hartmoet.

Ook hij heeft een mijter op en een staf in de hand. Met zijn rechterhand maakt hij het zegengebaar, twee vingers geheven, zoals we dat zo vaak zien op afbeeldingen waar Jezus als wereldheerser de zegen geeft. Achter Martinus de voorlezer, te herkennen aan het boek. Opvallend is de gezichtsuitdrukking van alle drie, die niet vrolijk is, terwijl het hier toch gaat om zoiets feestelijks als een bisschopswijding. Uit het verhaal weten wij dat ieder zo zijn eigen reden had voor deze gemoedsgesteldheid. Martinus, omdat hij dit eigenlijk helemaal niet wilde; Hartmoet, omdat hij door de psalm is aangewezen als vijand van God, en de voorlezer, omdat hij juist deze psalm moest treffen.
Rechts zien we nog juist een hoek van het altaar waar de miskelk op staat. Verwijzing naar de wijn waarvan Jezus zegt dat het zijn bloed is, vergoten tot vergeving van de zonden. Prachtige vondst van de kunstenaar. Die beker verwijst enerzijds naar het lijden dat Martinus – net als Jezus – zal moeten doormaken; anderzijds naar de vergeving van alle zonden, dus ook die van Hartmoet.

[± 1300, glasschilderkunst; Frankrijk, Tours, Kathedraal St-Martin. Dries van den Akker s.j. / 2007.02.27]

Verwijzingen
Feest 11 nov. 0397 Martinus-Tours