× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Jan van Ruusbroec (ca 1550)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De kunstenaar geeft ons inzage in een vredig tafereel. We zien twee monniken onder de beschutting van bomen bezig met het schrijven van vrome teksten. De grootste links is Jan van Ruusbroec. Hij zit onder een boom met een groot loverdak. De rechtse is een monnik uit zijn klooster Groenendaal. Dat lag indertijd in de bossen vlak bij Brussel. Hij is een stuk kleiner van gestalte, terwijl ook de boom met zijn loverdak bescheidener van omvang is. Daarmee geeft de tekenaar aan wie in zijn ogen de belangrijkste is.

Onwillekeurig worden we herinnerd aan passages uit de bijbel. De profeet Micha (04,04) beschrijft de Messiaanse tijd ongeveer zoals de afbeelding weergeeft: ‘Een ieder zal onder zijn wingerd zitten of onder zijn vijgenboom, door niemand opgeschrikt. Want de mond van JHWH heeft gesproken.’ En bij de profeet Zacharia (03,10) lezen we: ‘Op die dag - zo luidt het woord van JHWH van de machten - zult gij elkander uitnodigen onder de wingerd en onder de vijgenboom.’ En was het niet Jezus zelf die de Messiaanse mens herkende aan het feit dat hij onder de vijgenboom zat (Johannes 01,48)? Onder de beschutting van de bomen overwoog je Gods Woord.

Bij nader toezien heeft de kunstenaar nog een ander middel gevonden om het onderscheid tussen beide monniken duidelijk te maken. De kleinere monnik schrijft een bestaand boek af, in de middeleeuwen een bekend monnikenwerk. Met zijn linker wijsvinger wijst hij bij, terwijl hij met de rechterhand schrijft.

Jan van Ruusbroec echter schrijft een eigen tekst; hij heeft geen open boek naast zich. Wel ligt er een gesloten boek aan zijn voeten. Is dat een bijbel? Durfde de kunstenaar die dan zomaar op de grond in het gras af te beelden? Terwijl het openen ervan in de liturgie gepaard ging met een plechtige processie en een wierookhulde, waarbij alle aanwezigen gingen staan. Of ligt het juist op de grond, omdat de inhoud van dat boek de grond is waarop die monniken staan? We merken op dat de kaft van het boek dezelfde warme rode kleur heeft als de achtergrond, een prachtig patroon van kleuren en vormen, die de weelderigheid van Gods aanwezigheid aanduiden.

Praktisch in het centrum van de afbeelding zweeft - heel bescheiden en toch nadrukkelijk zichtbaar - een witte vogel. Verwijzing naar de Heilige Geest die goddelijke inspiratie brengt. Dat is dus de derde manier waarop de tekenaar onderscheid maakt tussen Jan van Ruusbroec enerzijds en de kleinere, afschrijvende monnik anderzijds.

Maar tegelijk maakt de kunstenaar ons duidelijk dat de grote monnik zijn wijsheid niet van zichzelf heeft, maar van Gods Heilige Geest. Een prachtige aanduiding van één van de meest geliefde thema’s bij Jan van Ruusbroec: dat de God-zoekende, biddende gelovige, de mysticus, twee bewegingen in zichzelf waarneemt: die van bemind worden enerzijds en van zelf terugbeminnen anderzijds. Opperste gelukzaligheid is het als die twee aanvoelen als één gegeven: een in elkaar opgaan.

Ik keer in mijzelf en vraag mij of ik die bewegingen in mijzelf herken.

[ca 1550, boekverluchting; Belgë, Brussel, Koninklijke Bibliotheek;

Dries van den Akker s.j./2012.08.26]

Verwijzingen
Feest 02 dec 1381: Jan van Ruusbroec

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties