Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

Op 5 november vieren de jezuïeten ‘Alle Heiligen en Zaligen van de Sociëteit’.

Als afbeelding daarbij zou kunnen dienen de sculptuur die de Duitse kunstenaar Bert Gerresheimer in 1991 maakte ter nagedachtenis aan pater Friedrich Spee († 1635). Het kunstwerk is geplaatst tegen de achterwand van de St-Switbertuskerk te Kaiserswerth op de rechteroever van de Rijn even ten noorden van Düsseldorf.

Pater Spee was jurist en heeft tijdens zijn leven geijverd voor de beëindiging van de heksenprocessen. Hij was begaan met die vrouwen, die volgens hem nagenoeg altijd onschuldig waren. Spee zelf heeft daarbij veel tegenwerking en verdachtmaking moeten verduren, niet in het minst vanuit de eigen gelederen van de Katholieke Kerk en de Jezuïetenorde.

Het grootste gedeelte van de plastiek wordt gevormd door een afbeelding van pater Spee die een in zwijm gevallen vrouw overeind probeert te houden. Bijna een soort omgekeerde pietà: zo heeft op vele afbeeldingen Maria de dode Jezus op haar schoot, nadat deze van het kruis is genomen.

Onze aandacht wordt vooral getrokken door de uiterste bovenrand van dit werk. Daar zien we in het midden de lijdende Christus, met gesloten ogen en getooid met een doornenkroon. Dodelijk vermoeid. Hij wordt ondersteund door twee jezuïeten: onder zijn linkerarm door Ignatius († 1536), de stichter van de jezuïeten, met kaal hoofd. En rechts door Petrus Canisius († 1597):

Het herinnert aan een bijzonder moment in Ignatius’ leven. Hij staat op het punt de stad Rome te betreden. Daar zal hij zichzelf en zijn vrienden aanbieden aan de Paus. Overal waarheen hij hen zendt, zullen ze Christus verkondigen. En waar Christus lijdt, zullen ze Hem ondersteunen. Ignatius is nog even neergeknield in een kapelletje: La Storta. Daar verschijnt Hem Christus die het kruis torst. En hij hoort hoe God de Vader tegen zijn Zoon zegt, wijzend op Ignatius: ‘Ik wil dat je hem aanneemt in je dienst.’ Heeft de kunstenaar aan dit moment gedacht, toen hij Ignatius hier zo afbeeldde? Hij heeft de lijdende Christus gediend door met liefde, wijsheid en geduld leiding te geven aan zijn medebroeders die uitzwermden over de hele wereld.

En Petrus Canisius? Hij staat te boek als de Tweede Apostel van Duitsland. Hij ondersteunde Christus, toen diens Kerk verscheurd werd door eigen schuld en bekrompenheid en door de Reformatie.

Als we iets verder uitzoomen, zien we hoe achter Ignatius nog juist te zien is Franciscus Xaverius († 1552). Hij heeft onvermoeibaar rondgetrokken in Zuid-Oost-Azië, pogend zoveel mogelijk mensen daar voor Christus te winnen. Daarbij gedreven door de overtuiging dat wie niet gedoopt was, reddeloos verloren zou gaan. Tienduizenden heeft hij er naar eigen zeggen gedoopt.

Achter Petrus Canisius staat Pedro Claver († 1654), ‘de Apostel van de Negerslaven’. Hij missioneerde bijna veertig jaar in Colombia en was nagenoeg de enige die zich het lot aantrok van de negerslaven die met scheepsladingen vol vanuit Afrika naar de goud- en zilvermijnen van Zuid-Amerika werden getransporteerd. Hij herkende Christus in het lijden van die arme drommels, waar zijn tijdgenoten nog twistten over de vraag of die wezens uit de oerwouden eigenlijk wel echte mensen waren.

Dat zijn vier van de jezuïetenheiligen uit het verleden. Hoe ondersteunen de jezuïeten tegenwoordig de lijdende Christus? Het meest in het oog lopend is hun werk onder de vluchtelingen: Jesuit Refugee Service; hun aanwezigheid in moslimlanden, waar zij aansturen op vreedzame contacten en onderling begrip voor elkaars traditie; hun aanwezigheid onder de armen in Latijns Amerika.

Maar zijn het alleen de jezuïeten die de lijdende Christus moeten ondersteunen? Ik vraag mij af, of ik op de afbeelding zou passen tussen degenen die Christus’ lijden proberen te verlichten. In welke mensen uit mijn directe omgeving ik Christus’ lijden meen te herkennen en hoe ik hen ondersteun, hoe bescheiden ook.

p.s.
Overigens nog verder naar links achter Pedro Claver staan nog: Matteo Ricc en Jan Berchmans. Daarachter Marguerite Marie Alacoque, Johannes van Salisbury en paus Nicolaas I: geen van drieën jezuïet). Achter Franciscus Xaverius verder naar rechts: Adam Schall von Bell, Aloyius van Gonzaga, Alfred Delp, Pedro Arrupe en Teilhard de Chardin.

[1991, Sculptuur, Bert Gerresheimer; Duitsland, Kaiserswerth, St-Switbertuskerk. Dries van den Akker s.j./20131027]

Verwijzingen
Feest 05 nov. 1540: Alle Heiligen en Zaligen van de Jezuïetenorde