× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Verkondiging aan de herders (1634)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

Rembrandt, die zo houdt van licht- en donkercontrasten, heeft zijn ziel kunnen leggen in deze afbeelding. Een lichtende engel is van linksboven een eind weegs uit de hemel afgedaald en verkondigt aan de herders op aarde de geboorte van de Messias.

De ets vertoont een duidelijke diagonale opbouw van linksboven naar rechtsbeneden, nog eens geaccentueerd door de boomstronk in het midden, en de route die de vluchtende dieren op de grond kiezen. Een diagonaal van licht. Van linksonder naar rechtsboven loopt ook een diagonaal, een diagonaal van dikke, inktzwarte duisternis. Deze geeft aan hoe groot de kloof is die het licht moet overwinnen. Slechts hier en daar doemen uit dat duister vage contouren op van een brug, en in de verte een stad. Bethlehem? Waarschijnlijk niet, want daar had dan een ster moeten stralen. Jeruzalem dus? Waar vorsten en gezagsdragers in het duister dwalen, omdat zij de Messias niet willen?

Bij het zien naar deze afbeelding dringt zich onwillekeurig een citaat op van de profeet Jesaja: “Het volk dat in duisternis zit zal een groot licht aanschouwen” (Jes 9,1). Of we worden herinnerd aan Johannes: “En het licht scheen in de duisternis, maar de duisternis kon het niet aan” (Joh 1,5). Op de afbeelding kunnen ook de mensen en dieren het niet aan. Het vee schrikt op en vlucht in paniek weg. De herders deinzen achteruit. Geen wonder dat de engel meteen zal roepen: “Vrees niet!” Hoe vaak is God reeds in het leven van mensen binnengekomen met deze begroeting. Het is precies dit moment dat Rembrandt heeft getroffen. De engel zal vervolgen: “Vrees niet, want ik verkondig u een grote vreugde!”

Die vreugde wordt niet alleen weergegeven door het stralende licht uit de hemel, maar ook door de speelse, dartelende engeltjes die achter Gabriël, de verkondigingsengel, zichtbaar worden. Hoe verder ze nog weg zijn, hoe dichter bij de bron van het licht, hoe meer ze slechts met een enkel, vagelijk lijntje zijn aangeduid. Ze contrasteren met de wat plompe houding van Gabriël die net zo op de wolk staat als de herder beneden met beide benen op de grond. De speelse engeltjes contrasteren eens te meer met de wegvluchtende beesten, waar de schrik in de ogen te lezen staat. Zo staan tegenover elkaar: hemel en aarde, licht en donker, vreugde en vrees, naderen en vluchten; engelen en mensen. Intussen komt er tussen beide werelden een verbinding tot stand; de herders en de dieren worden al enigszins door het licht aangeraakt. Een zweem van hemelse afglans begint zich op hen af te tekenen.

Rembrandt heeft het tafereel dicht naar zijn eigen leefwereld toe gehaald. De herders bewaken geen schapen, maar koeien. We zijn in Holland. En meen ik in de frontaal terugdeinzende herder in het midden niet de trekken van Rembrandt zelf te herkennen? Zou hij uit eigen ervaring spreken? Ooit zelf zo’n overweldigend licht in zijn leven hebben mogen ontvangen?

En ik? Het geheel overziende vraag ik mij af of er op mij of in mijn leven ook zulk hemels licht speelt, en waar ik dat in meen te herkennen.

[1634, Rembrandt, ets; Nederland, Amsterdam, Rijksprentenkabinet. Dries van den Akker s.j. / 2006.12.28]

Verwijzingen
Lukas 02,08-14
Jaar A+B+C: Kerstmis (nachtmis)
Feest 25 dec 0001: Jezus-Geboorte
Feest 29 sep 0000: Aartsengelen

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties