× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Bekoring in de woestijn (1518)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De kunstenaar brengt ons vlak bij het gesprek tussen de verleider en Jezus. De verleider staat praktisch in het midden van de afbeelding, alsof het hele gebeuren om hem draait. In zekere zin is dat ook zo. Hij draagt een puntmuts. Een zotskap? Is hij de dwaas die zich van God of gebod niets aantrekt (vgl. Psalm 14 & 53)? Verder is hij gekleed in een lang vallende mantel met korte mouwen. Toch kan die zijn ware aard niet helemaal verhullen. Onder de mantel is nog juist de klauw van een bokkenpoot zichtbaar. Op de rug loopt de plooi van de mantel uit in een slang.

Jezus is in tegenstelling tot de verleider gekleed in een gewaad met lange mouwen. Hij staat ter linker zijde van de afbeelding, in gebed geleund of half geknield tegen een steenformatie. Alsof God tot Hem dezelfde woorden had gesproken als tot Mozes destijds: “Hier bij Mij is nog een plaats om op de rotsen te staan” (Exodus 33,21). Het lijkt wel alsof Hij in zijn gebed gestoord wordt. Zijn lichaam is afgewend, alleen zijn hoofd is naar de verleider toegekeerd. Zijn rechterhand maakt een afwerend gebaar, alsof Hij – bijna beleefd – zegt: “Nee, dank u wel.”

De verleider houdt Jezus een steen voor die Hij in brood zou moeten veranderen: De duivel zei nu tot Hem: 'Als U de Zoon van God bent, beveel dan aan die steen daar, dat hij in brood verandert.’ Jezus gaf ten antwoord: 'Er staat geschreven: De mens leeft niet van

brood alleen' (Lukas 4,3-4). Jezus´ antwoord laat zich op de afbeelding niet alleen aflezen uit het gebaar van zijn rechterhand en uit de biddende houding die van de verleider is afgewend, maar ook uit de positie van zijn linkerhand. Daarmee houdt Hij zich vast aan de rots. Is die rots inderdaad symbool van God? Die wordt immers zo nu en dan Rock of Ages, Eeuwige Rots genoemd?

Dit tafereel speelt zich volgens het verhaal af in de woestijn. Maar er staan bomen, volop in blad. Zou dat een verwijzing zijn naar psalm 1: ‘Gelukkig de mens die niet ingaat op de raad van bozen, niet op het pad van zondaars staat, niet in de kring van schampere spotters wil zitten, maar vreugde beleeft aan de Wet van de HEER, ja, dag en nacht daaruit zacht reciteert. Hij is als een boom, geworteld aan stromend water, die elk seizoen opnieuw vrucht draagt: nooit zullen zijn bladeren verdorren, alles wat hij doet brengt hij tot een goed einde’ (Psalm 1,1-3). Als dat de bedoeling was, had de kunstenaar er dan niet beter aan gedaan Jezus onder die boom te plaatsen? Of heeft hij de verleider willen insluiten tussen de boompartij rechts en Jezus links? Of wilde hij liever dat boven Jezus’ hoofd die rotsformatie uitstak, verwijzing naar God?

Op de achtergrond is de stad zichtbaar. Als we goed kijken zien we heel in de verte links op de linker toren twee figuurtjes staan, waarvan er één een puntmuts draagt. Het zijn Jezus en zijn verleider boven op de tempel: Daarna bracht de duivel Hem naar Jeruzalem, plaatste Hem op de bovenbouw van een tempelpoort en sprak tot Hem: 'Als U de zoon van God bent, werp

U dan vanaf deze plaats naar beneden; want er staat geschreven: Aan zijn engelen zal Hij omtrent U het bevel geven U te beschermen en zij zullen U op de handen nemen, opdat U uw voet niet zult stoten aan een steen.' Maar Jezus gaf hem ten antwoord: 'Er is gezegd: Gij zult de Heer uw God niet op de proef stellen’ (Lukas 4,9-12).

Nog iets meer naar links staan ze nog eens, nu op een hoge rotsformatie: Daarop voerde de duivel Hem omhoog en toonde Hem in een oogwenk alle koninkrijken der wereld, en de duivel sprak tot hem: ' Heel dat machtsgebied zal ik U geven, want het is mij in handen gesteld en ik geef het aan wie ik wil. Als U dus in aanbidding voor mij neervalt, zal het in zijn geheel van U zijn.' Toen antwoordde Jezus hem: ' Er staat geschreven: De Heer uw God zult U aanbidden en Hem alleen dienen' (Lukas 4,5-8). Dat laatste – zo zagen we – wordt zichtbaar in het feit dat Jezus’ biddende houding van de verleider is afgewend. Grappig dat het figuurtje met de puntmuts rechts staat, net als op de voorgrond; Jezus staat links.

Door de compositie van de afbeelding komen we vanaf die rotsformatie weer als vanzelf bij het tafereel op de voorgrond uit. Er loopt een denkbeeldige diagonaal vanaf de rotshoogte, via Jezus’ hoofd en de rug van de verleider, uitmondend in de slang. Je kunt de diagonaal ook precies in omgekeerde richting volgen. Dan kom je via de verleider uit bij Jezus, staande op en bekroond door de Rots. Daar verwijst Hij naar als Hij zegt: ’De Heer uw God zult U aanbidden en Hem alleen dienen.'

Ik neem naast Jezus plaats en bedenk waarmee de verleider mij van mijn levensplan tracht af te brengen. Kijkend naar Jezus vraag ik mij af of ik die woorden van God ook op mij kan toepassen: “Hier bij Mij is nog een plaats om op de rotsen te staan.”

[1518, Lucas van Leyden, ets, Nederland(?); Dries van den Akker s.j. / 2007.02.23]

Verwijzingen
Psalm 01,01-03
Lukas 04,01-13

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties