× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Betekenis van het broodwonder (1700)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

We kijken naar de onderste helft van een paneelschildering. Van de bovenste helft kunnen we nog juist het onderschrift lezen:
‘Di wirt vom Christo sein heilige abentmal gestelt
Welches soll pleiben bis zum ende dieser welt. Mat.26’
  [Christus stelde voor u het heilig avondmaal in;
  Dat zal duren tot het einde van deze wereld.]
De afbeelding die erbij hoort toont Jezus aan het Laatste Avondmaal. Daaronder dus de afbeelding die wij voor ons hebben: het verzamelen van het manna in de woestijn, voorafbeelding van het avondmaal. De ondertitel bij onze afbeelding luidt:
‘Mit manna Gott in de wostenie spisete
De kinder Israël. Damit sine kraft bewisete. Exod.16
  [God voedde zijn volk Israël in de woestijn   met manna waarmee hij zijn almacht bewees.]

Dit paneel maakt deel uit van een tweeluik waar de bovenste helft een evangelisch tafereel laat zien, en de onderste helft een Oudtestamentische voorafbeelding ervan. Dat tweeluik maakt op zijn beurt weer deel uit van een reeks dubbele afbeeldingen waarbij boven telkens een Nieuwtestamentisch tafereel wordt afgebeeld en onder een Oudtestamentische voorafbeelding.

Exodus 16 Manna, brood uit de hemelgekoppeld aan Laatste Avondmaal
Rechters 6 Gideon tot rechter verkozengekoppeld aan Lukas 1,26-38 Maria Boodschap
2 Samuel 20,8-15 Joab doodt Amasagekoppeld aan verraad van Jezus door Judas
1 Koningen 19,1-8 Vervolging van Elia door Isebelgekoppeld aan veroordeling Jezus door Pilatus
2 Koningen 4,17-38 Elisa wekt zoon Sunamitische tot levengekoppeld aan Jo.11 opwekking Lazarus
Daniël 3 De jongemannen in de vuurovengekoppeld aan Verheerlijking op de Berg

Het verbaast ons niet dat de kunstenaar Jezus’ avondmaal in verband brengt met het manna in de woestijn. Vele theologen, predikanten en kunstenaars deden het vóór (en na!) hem. Trouwens Jezus zelf doet het vandaag in zijn uitleg van het broodwonder: “Wat Mozes u gaf was niet het brood uit de hemel; het echte brood uit de hemel wordt u door mijn Vader gegeven. [-] Want het brood van God daalt uit de hemel neer en geeft leven aan de wereld. Ik ben dat brood van het leven.”

Voordat we proberen te verstaan wat Jezus over zichzelf zegt, kijken we naar de afbeelding van het manna uit de hemel. We zien Mozes die met zijn staf naar de hemel wijst. Uit de hemel dalen broodjes neer, als een soort sneeuwbui van kadetjes. Op de grond worden ze verzameld door een staande en een knielende vrouw; de staande doet ze in een zak; de geknielde in een grote mand. Links staat een man met de rug naar ons toe, het hoofd bedekt met een rode muts. Als we het goed zien probeert hij met de linkerhand het brood in de lucht op te vangen. Het is niet helemaal duidelijk of zich achter de (hinderlijke) lichtvlek rechtsonder nog een geknielde figuur bevindt. Rechts wordt het tafereel afgesloten door een fragment van een rozekleurige tent. Het volk is immers onderweg in de woestijn; het heeft nog geen vaste verblijfplaats. In tegenstelling daarmee zien we links een schuin dak met een kruis: een soort kerk of kapel lijkt het wel. Dat mag ons verbazen. Of wil de kunstenaar niet alleen met het onderschrift, maar ook op de afbeelding zelf al de suggestie aanbrengen dat dit brood uit de hemel pas zijn ware betekenis krijgt in het licht van de kerk, onder de schaduw van het kruis van Christus?

De vraag is des te meer op haar plaats, omdat Jezus zegt: “Wie tot Mij komt, zal nooit meer honger of dorst hebben.” Hij suggereert, maar zégt het niet: ‘Uw vaderen die van het manna gegeten hebben, hebben daarna weer honger gekregen.’ Straks zal Jezus wel met even zoveel woorden zeggen: “Uw vaderen die het manna gegeten hebben in de woestijn, zijn niettemin gestorven, maar wie van dit brood eet – van Mij dus, sterft niet!”

Hoe kan Jezus dat zeggen? Hoe kan Johannes dat schrijven? Op het moment dat hij zit te schrijven, zijn alle andere apostelen allang gestorven, de meeste zelfs – net als Jezus – door moordenaarshand, omwille van het geloof. En geldt dat ook niet voor die honger? Ze hebben toch zelf ook telkens weer opnieuw honger gekregen? En dorst? Om te beginnen Jezus zelf aan het kruis!

Of moeten we ook die honger en dorst, en dat sterven overdrachtelijk opvatten? Symbool voor een levenshouding? Gaat het niet om biologische, maar om geestelijke hongeren dorst? Honger en dorst naar liefde? Naar aandacht: voor mij? Die honger houdt op – aldus Jezus – als je Mij in jezelf opneemt. Ik zal liefde en aandacht in je zijn. Moeten we zo ook het sterven niet biologisch opvatten, maar geestelijk? Alsof Jezus zegt: ‘Wie Mij in zich opneemt, neemt het geheim van het leven zelf in zich op – en dat reikt veel verder dan de biologische dood. Dat blijft ook daarna.’

En inderdaad, de vaderen die in de woestijn het manna hebben gegeten, zijn daarna toch weer de weg kwijtgeraakt. Zij zijn destijds niet de mensen van de liefde en het leven geworden. Die uitwerking heeft het manna op hen niet gehad. Was dat wel zo geweest, dan zou Jezus’ komst op aarde niet nodig zijn geweest. Maar juist de onophoudelijke discussies met zijn gelovige tijdgenoten – met name in Johannes’ evangelie – bewijzen dat zij Gods liefde uit het oog verloren hadden; van genezing redding en barmhartigheid niet wilden weten. Ja, degene die dat namens God kwam brengen, hebben zij uiteindelijk gedood. Biologisch gesproken dan. Maar ieder die zijn levenswijze, zijn Geest, zijn ‘brood’ in zich opneemt, zal aangesloten zijn op Het Leven, deelhebben aan zijn bestaan. Niet alleen na de biologische dood, ook al ervóór. Ook nu al.

Ik kijk nog één keer naar de afbeelding. Het manna dwarrelt om de mensen heen als sneeuwvlokken uit de hemel. Het wordt verzameld, terwijl Mozes naar de hemel wijst. Dat manna vormt als het ware een verbinding tussen hemel en aarde. Net als de staf van Mozes. Net als ooit de regenboog van Noach en de ladder van Jakob. En de Wet van Mozes! Allemaal tekens dat God vanuit zijn hemel een band wil met de mensen op aarde. Toch geeft op de afbeelding geen van de mensen blijk van blijdschap, verrassing of dankbaarheid. Het brengt geen blijvende verandering in hen te weeg.

Ik moet denken aan de opening van de Hebreeënbrief: ‘Nadat God eertijds vele malen en op velerlei wijzen tot de vaderen had gesproken door de profeten, heeft Hij op het einde der tijden tot ons gesproken door de Zoon. [-] Deze is de afstraling van zijn heerlijkheid…’

17e eeuw, paneelschildering, Duitsland, Preetz, kloosterkerk; Dries van den Akker s.j. / 2009.03.28

Verwijzingen
Johannes 06,24-35: Jaar B door het jaar 18e zo
Paastijd 03e week ma
Paastijd 03e week di
Exodus 16: Jaar B door het jaar 18e zo
Door het jaar 16e week wo [ONEVEN]
Feest 04 sep. Ca 1300 vóór Chr.Mozes-Profeet

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties