× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Voetwassing en Avondmaal (1000)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De afbeelding is een illustratie bij Witte Donderdag. We vieren twee mysteries: de Voetwassing en het Laatste Avondmaal.

Op de onderste helft van de bladzijde staat de Voetwassing afgebeeld. We zien hoe Jezus, herkenbaar aan zijn kruisnimbus, neerzit en de voeten wast van Petrus, herkenbaar aan zijn grijze krulhaar. Hij heeft de rechterhand aan de wang: teken dat hij tot nadenken wordt gestemd door het mysterie dat hem overweldigt. De andere hand is geheven in aanbidding. Ook de leerling achter Petrus, Andreas(?) en de leerling daar weer achter, hebben beide handen geheven in de gebedshouding. De overigen wijzen naar Jezus, en doen daarmee wat een goede apostel behoort te doen. Net als Jezus hebben zij blote voeten. Dat is niet alleen functioneel, omdat zij klaarzitten voor hun voetwassing. Tegelijk is het zinnenbeeld van het volgen van Jezus. De tekst boven de afbeelding luidt in vertaling: ‘Hij verwijdert het vuil van buiten, en wast het hart van binnen.’ Daarmee trekt de kunstenaar de Voetwassing in de sfeer van de zondenvergeving. Dat benadrukt hij door Petrus al wel een heiligenkrans om het hoofd mee te geven en de anderen, die nog aan de beurt komen, niet. (Vandaar dat op de afbeelding erboven allen wel een heiligenkrans dragen, met uitzondering van Judas). Dat maakt ons opmerkzaam op het feit dat bij de Voetwassing slechts elf leerlingen aanwezig zijn. Judas is er blijkbaar niet bij, terwijl Johannes dat in zijn evangelie duidelijk wel suggereert. Even opvallend is de figuur achter Jezus die de handdoek klaarhoudt. Hij heeft al wel een heiligenkransje. Naar zijn jeugdig uiterlijk te oordelen moet hij Johannes zijn. Hem zou Jezus dus als eerste de voeten hebben gewassen. Op de meeste afbeeldingen zien we dat Jezus bij Petrus begint. Maar de tekst van Johannes maakt deze interpretatie zeker mogelijk: ‘… Jezus begon de voeten van de leerlingen te wassen. Zo kwam Hij ook bij Petrus…’(13,05-06). Zou ik durven plaatsnemen ergens tussen de leerlingen?

Op de bovenste helft van de afbeelding zien we Jezus met de Twaalf aanzitten aan het Laatste Avondmaal. De kunstenaar heeft zich duidelijk laten inspireren door de tekst van Johannes’ evangelie. We zien hoe ‘de geliefde leerling’, (zeer waarschijnlijk Johannes zelf), niet zozeer aan Jezus’ borst rust, maar op diens schoot zit. Overigens wordt daar in de Griekse evangelietekst een woord gebruikt dat bij Johannes nog maar op één andere plaats klinkt: aan het eind van de openingshymne: ‘Niemand heeft ooit God gezien. De eniggeboren Zoon, die in de schoot van de Vader is(!), Hij heeft Hem doen kennen’ (01,18). Het Griekse woord drukt niet zozeer een statische situatie af, maar een activiteit in de richting van…(‘eis ton kolpon’). Dus als we op de afbeelding zien hoe Johannes tot Jezus’ intimiteit wordt toegelaten, zien we daarin meteen een weergave van Jezus die toegang heeft tot de intimiteit van zijn Vader! De tweede reden waarom dit een illustratie is bij Johannes’ tekst, leiden we af uit het feit dat Judas (op de voorgrond, apart van de anderen, en zonder nimbus) tegelijk met Jezus zijn brood in de beker doopt. Intussen heeft Judas ook al een ander stuk in de mond gestoken dat hij klaarblijkelijk niet van Jezus heeft ontvangen. Beeld van Judas’ eigenzinnig optreden dat uit zal lopen op verraad? Intussen zien we Jezus, bijna in de houding van de Pantokrator, de Albeheerser en Koning van het heelal, in het midden van de afbeelding tronen. De leerlingen links en rechts van hem heffen hun hand in aanbidding. (Datzelfde gebaar maken tegenwoordig priesters die deelnemen aan een concelebratie tijdens de instellingswoorden). Mooi gevonden is dat de twee buitenste leerlingen een soort omlijsting vormen doordat zij, als ware apostelen, met hun hand naar Jezus wijzen. Ik neem bescheiden plaats tussen de leerlingen naast Jezus. De tekst boven dit tafereel luidt: ‘Christus be-tekent het brood waarmee Hij de wereld be-hoedt’.

[ca 1000, boekverluchting Evangeliarium Vysehrad. Dries van den Akker s.j. / 2009.01.04]

Verwijzingen
Johannes 13,01-15: Jaar A + B + C Witte Donderdag (avondmis)
Matteus 26,20-29: Jaar A Palmzondag
Markus 14,17-25: Jaar B Palmzondag en Sacramentsdag
Lukas 22,19-23: Jaar C Palmzondag

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties