Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

De kunstenaar maakt ons getuige van een intiem moment. We kijken naar twee biddende mensen. Enerzijds plaatst hij de twee buiten de tempel. Anderzijds geeft de doek boven het tafereel aan dat we ons binnenshuis bevinden. In het centrum staat de offerschaal. Links ervan de Farizeeër die zowel aan God als aan ons duidelijk laat zien dat hij tienden betaalt. Dat is immers wat hij bidt: ‘God, ik dank u dat ik niet zo ben als de slechte mensen of als die tollenaar daar. Ik vast tweemaal per week en geef tienden van al mijn inkomsten.’ Tot zover het gebed van deze dankbare gelovige. Achter hem rijst het tempelgebouw trots omhoog. Opvallend is intussen dat zijn geldstukje wel heel klein is. Hij zal wel precies uitgerekend hebben, hoeveel hij dient te geven. Dat is althans waar Jezus de Farizeeën op een ander moment van beschuldigt: ‘Wee u, Schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars! Gij betaalt wel tienden van munt, anijs en komijn, maar het gewichtigste van de Wet: rechtvaardigheid, barmhartigheid en trouw verwaarloost ge. Het ene moet men doen en het andere niet nalaten’ (Matteus 23,23; Lukas 11,42). Hoeveel zal dat zijn: één tiende van munt, anijs of komijn. Je moet wel scheepsladingen vol gebruiken wil dat ooit een aardig bedrag worden. Maar God had recht op één tiende en woog je net zo lang af tot je één tiende had van je kruiden in de keuken. Maar diezelfde nauwkeurigheid hadden ze niet als het ging over barmhartigheid en gerechtigheid. Dat wordt geïllustreerd in de afbeelding en het bijbehorende verhaal. De Farizeeër is dankbaar dat hij niet zo is als die man daar achter hem: een tollenaar. Nou, dan weet je het wel. Iemand van de graaicultuur. Die te veel belasting vraagt, dat in zijn eigen zak steekt en zich daarbij laat beschermen door de Romeinse bezetter. ‘Gelukkig dat ik daar niet bij hoor.’

Echter, zo wordt die andere man niet afgebeeld. Als hij al rijkdom geniet, is dat hooguit af te lezen aan zijn kleding. Voor het overige staat daar een bedeesd man. Die zich met de rechterhand op de borst klopt: teken van spijt en berouw. Zijn hoed heeft hij afgezet. In de westerse cultuur een teken van onderdanige wellevendheid. Grappig, in de joodse cultuur dient de biddende man juist het hoofd te bedekken. Dat is bij de Farizeeër dan ook keurig voor elkaar. Die weet hoe hij voor God moet verschijnen. Dat weet die tollenaar blijkbaar al niet eens meer. Hoe lang zal het geleden zijn dat hij in de tempel kwam? Heeft de kunstenaar hem daarom afgebeeld met precies de boog van de buitenpoort over hem heen? Hoe lang durft hij God al niet onder ogen te komen? Duidt daar die stok op die hij in de hand houdt? Alsof hij een pelgrim is. Een zwerver zonder thuis. Sterk vermagerd. In tegenstelling tot de ander daar vóór hem. Nee, hier voor God is hij een arme man; heeft even niks te geven. Hij heeft alleen maar zijn armzalig gebed: ‘God, wees mij zondaar genadig.’
Jezus voegt eraan toe: ‘Die laatste ging gerechtvaardigd naar huis.’ God had zijn gebed ontvangen als een geschenk en met welgevallen op hem neergezien. Niet op die ander.

De kunstenaar heeft geen moeite gedaan Gods voorkeur op de een of andere manier uit te beelden. Hij geeft het tafereel weer, zoals het ook nu, in mijn omgeving, zou kunnen gebeuren. En dan zou ik op grond van wat ik hoor en zie, moeten weten waar Gods voorkeur naar uitgaat.
Paulus zal straks zeggen dat niet alleen mensen als die tollenaar Gods genade hard nodig hebben, maar ook mensen als die Farizeeër. Want die zijn vergeten dat er zoiets als genade bestaat.

En ik? Kan ik geloven dat er genade bestaat? Zowel voor die Farizeeër als voor die tollenaar? Als ook voor mij?

[ca 2006, wandschildering. Roemenië, Podoleni, kerk Maria Ontslaping. Dries van den Akker s.j./2014.03.21]

Verwijzingen
Lukas 18,09-14: Jaar C door het jaar 30e zo
Veertigdagentijd 03e week za